Wu Wei
Milattan 2000 yıl önce, Çin’de Sarı nehrin su baskınlarını önleme amaçlı akışını kontrol altına almaya yönelik önemli girişimler olmuştur. Dönemin Çin toplumunun ekonomik ve sosyal gelişiminin önünde büyük bir engel olan su baskınlarını önlemek için Çin imparatoru tarafından bir sistem tasarlamakla görevlendirilen Gun adlı memur on yıl boyunca nehir üzerine barajlar tasarlatır ve inşa ettirir. Tüm bu görkemli barajlara rağmen, Sarı nehir kontrol edilmeye olumsuz cevap verir ve Gun’ın projesi başarısızlıkla sonuçlanır. Görevi babasından devir alan Yu (Yu the Great) ise tamamen farklı bir yaklaşım göstermeye karar verir. Yu’ nun taktiği suyun akışını takip etmek ve bu yolculukta karşısına çıkacak olan üstatları dinleyerek çözüm oluşturmaktır. Sarı nehir Yu’yu tarım uzmanları, çiftçiler, köy ahalisi ve bölgeyi iyi tanıyan insanlarla tanıştırır. Yu bu kişilerle sohbet eder, yemek yer ve evlerinde misafir olur. Tüm bu sohbetler Yu’ya nehrin bağlamını ve coğrafyanın detaylarını öğrenmesini sağlar. Yu tanıştığı uzmanlarla nehre paralel karmaşık su kanalları tasarlar ve inşa ettirir. Sellere ve su baskınlarına neden olan su fazlalığı bu kanallarla yeni ekilen pirinç tarlalarını sulamakta kullanılır. Yu doğanın kendi enerjisiyle, sel problemlerini çözerken, yeni tarım sahalarının oluşturulmasıyla artı değer kazandırır.
Fotoğraf : Sarı Nehir - Çin
Yu’nun probleme yaklaşım tarzı benim organik karmaşıklık adaptasyon metodu olarak adlandırdığım, sistemle olduğu yerde buluşan, akışı kontrol etmeye çalışmaktansa onunla beraber akışa geçerek çözüm üretmeyi hedefleyen bir ‘karmaşık problem çözme’ tekniğidir. Sarı nehirde deneyimlenen sulama kanalları tekniği bugün başta Nil nehri olmak üzere bir çok coğrafyada kullanılmaktadır.
Fotoğraf : Sarı nehir sulama kanallarından bir örnek- Çin
Yu’nun probleme yaklaştığı, problemle akış olarak nitelendirebileceğimiz Wu Wei metodu (felsefesi), karmaşık durumlarda akılcı, bağlama uygun, küçük teşhislerin, müdahalelerin ve değişimlerin büyük faydalar ortaya çıkarabileceğinin iyi bir örneğidir. Wu Wei metodunda sorunu kontrol altına almaktansa, güvenli ve basit deneyler yaparak ilerlemek, bu deneylerin beklenen ve beklenmeyen etkilerini inceleyerek ilerlemek esastır. Bu yaklaşım bize enerjimizi, dikkatimizi ve kaynaklarımızı sistemin beklenen ve beklenmeyen olumlu dönüşlerine odaklamamıza imkan verir. Probleme direkt tepki vermektense, sulama kanallarında olduğu gibi paralel çözüm yaklaşımları denemek önemlidir. Wu Wei, problem için kan, ter ve gözyaşı dökmek olarak tanımlayabileceğimiz ‘problemle savaş’ mantığının ötesine geçerek – bazıları için paradoks olarak görülebilir - ‘barışla çözüm’ yönetimi olarak kabul edilebilir. Yu’nun başarılı Wu Wei metodolojisinde en önemli uygulamalardan birisi, babasının görmezlikten gelip mühendislerle çalışmaya yeğlediği bölge halkıyla kurduğu katılımcı bağ ve onlardan edindiği kadim bilgilerdir. Başarı, bu hikayede aniden (emergent) ortaya çıkan bir yan etkidir sadece.
Wu Wei karmaşık problem çözme ve adaptasyon uygulamasının M.Ö. 2000 yılındaki başarısını, ileri teknoloji ve mühendislik gücüne olan inançla unutan Çin devleti, 2003-2012 yılları arasında 32 milyar USD harcayarak çevre dostu barajlar yapmaya devam etmiş ancak barajlar temiz elektrik enerjisi üretmeyi başarmalarına rağmen yarattığı olumsuz jeolojik etkiler ve deprem tetikleme ihtimali nedeniyle devre dışı bırakılmıştır. Karmaşık sistemlerin 2. ve 3. Derece olumsuz yan etkilerini masa başında analizlerle öğrenemeyeceğimizi hatırlarsak (bunlar karışık dünya yetkinlikleri ve uygulamalarıdır) ortaya çıkan ekolojik tehditlerin Çin devleti tarafından fark edilememesi bana şaşırtıcı gelmemektedir.
28.02.2021