Bir karmaşıklık dinamiği - Ergodiklik
Eğer topluluk ortalaması zaman ortalamasına bağlı olarak değişiklik gösteriyorsa o olay veya sistem ergodik değildir.
Yazı tura örneği üzerinden ilerleyebiliriz. Yazı veya tura gelme olasılığı %50'dir. 100 kere yazı tura attıktan sonra ortaya çıkan sonuç oranlarıyla, 100000 atış sonrası ortaya çıkan oranlar arasında fark gözlemleyeceksiniz. Atış sayısı, diğer anlamda zaman süresini arttırmak, gözlemlenen sonuçların ortalamasının daha fazla deneme yapıldıkça beklenen değere yakınsadığını ortaya koyuyor. Buna matematikte büyük sayılar kuramı demekteyiz.Deneyin zaman spektrumu içinde belli bir aralığa odaklandığınızda çıkan oranlarla, tüm deneyin çıktıları arasında fark olması ilgili olayın veya sistemin ergodik olmadığını bize anlatıyor.
Yazı tura örneğimizi kumar oynamaya evriltirsek ve her yazı için yatırdığınız bahisin paranızı 2 katına çıkardığını, her tura sonucununda paranızın %40'ını kaybettirdiğini varsayarsak sonuç ne olur ? İlk bakışta karlı gibi gözüken bu oyun, yukarıda belirttiğimiz nedenlerden ergodik olmamasıyla ilgili olarak bizi oyunun sonuna kadar götürecek bahis parasından yoksun bırakabilir. Oyunun dışında kalmak bu durumda başımıza gelebilecek en kötü sonuçtur.
Başarının performansla çok yakın ilintili olduğunu kabul ediyoruz.Ergodik omayan sistemlerde, kısa vadeli yüksek performans çıktısı başarılı olmak durumu, uzun vadede oyunda kalmak odağına dönüşmediği takdirde yıkıcı sonuçlar doğuracaktır. Örneğin yeni girdiğiniz işinizde, uzun saatler çalışmak, yeri geldiğinde etik dışı uygulamalara başvurmak, yeteneklerinizi sorgusuzca kullanmak kısa sürede zirveye tırmanmanızı ve yüksek performanslı bir çalışan olarak anılmanızı sağlayabilir. Uzun vadede ise bu tempo ve uygulamalar, aile & arkadaş ilişkilerini baltalamak, şöhretinizi kaybetmek ve tükenişle kariyerinize ciddi zararlar vermekle sonuçlanabilir. Kariyer yolculuğunuzda belli bir zaman aralığına odaklanarak elde edilecek izlenimle, tüm yolculuğun çıktılarının karşılaştırması çok farklı sonuçları ortaya koyacaktır.
Yeteneğinizi ve kaynaklarınızı başarı elde etmek odağı yerine, oyunda kalmak odağı üzerinden kullanmanız sizi ergodik olmayan her sistemde hayatta tutacaktır. Ergodikliği bilmek, bizi kendini tekrar eden ve sonsuz zamana yayılmış dinamiklerde oyunda kalmamızı en güvenli yoldan sağlayacaktır.Ergodik olaylar ve sistemlerde geri dönüşlülük yasası geçerliyken, ergodik olmayan sistemlerde geri dönüşler çok ağır hatta oyunun dışında kalmak pahasına gerçekleşir. Ergodiklik, risk yönetiminde de önemli bir karmaşıklık dinamiğidir.
10.09.2024