Bir karmaşıklık dinamiği - Belirme
Bir sistemin beliren özellikleri, parçalarının özelliklerine veya sistemler arası ilişkilere bakılarak anlaşılamaz. Onu üreten eylemler ve algılanan herhangi bir tutarlılık doğası gereği geriye dönük olacaktır.
Belirme dinamiğinin ortaya çıktığını anlayabilmemiz için gerekli ancak yeterli olmayan üç koşul şunlardır:
1. Önemli sayıda bileşen vardır.
2. Bileşenler, uyum sağladıkları zengin, son derece yerel etkileşimlerle karakterize edilir.
3. Hiçbir bileşen sistemin bir bütün olarak farkında değildir.
Bu tür sistemlerin sınırları olması gerekmez ve etkileşimlerin doğrusal olmayan doğası başlangıçtaki çok küçük değişikliklerden önemli ve beklenmedik etkiler (kaos) üretebilir. Bu sistemlerin evrimsel geçmişleri mevcut davranışlarından tahmin edebiliriz, ancak doğası gereği deterministik değildirler. Kritik olarak, belirme indirgenemezdir ve geri döndürülemezdir, bu nedenle herhangi bir değişikliğin erken tespiti çok önemlidir.
Karayolu trafik sistemleri, demiryolu ve havayollarına göre karmaşıktır zira bileşenleri çok fazla sayıdadır ve doğal olarak yerel etkileşimleri sınırsıza yakın çeşitliliğe sahiptir. Bir karmaşık sistemi yönetmeye çalışırken yapabileceğimiz tek şey bileşenler yaratmak veya onları etkilemek ve
etkileşimleri ve yararlı olduğunu düşündüğümüz ortaya çıkan modellere hızla enerji aktarırken zararlı olabileceklerin enerjisini minimize etmektir
Belirme dinamiği olmasaydı muhtemelen doğanın çeşitliliği ve bunun sebebi evrim olmayacaktı. Karmaşıklık yönetiminde risk yönetimi, bağlamımıza göre olumsuz belirmeleri yakalayabileceğimiz örüntüleri tespit etmek ve önlemler almakla ilgilidir. Olumlu olanlar ise, inovasyon örneğinde olduğu gibi desteklenmeli ve bileşenlerin zenginliği arttırılmalıdır.
.
22.09.2024