Başarıda Şans ve Beceri: Gerçekten Ne Kadar Kontrol Bizde?

Bilim dünyası şansı beceriyle karıştırma eğilimi tarafından derinlemesine ele alınır ve bunu en büyük yanılsamalardan biri olarak kabul eder.Çalışmalar kısaca, başarıyı çoğu zaman şansın belirlediğini ancak insanların bu başarıyı kendi becerilerine veya zekalarına atfetme eğiliminde olduğunu vurgular. Bu eğilimin temel düşünceleri ::

1. Rastgelelik ve Yanılsama: Özellikle finans, spor ve kariyer alanlarında insanların başarıları genellikle kişisel yeteneklerine bağlama eğiliminde olduklarını, ancak bunun çoğunlukla rastlantısal olduğuna dikkat çekebiliriz. Yani, başarılı sonuçlar büyük oranda şans eseri elde edilir ve bireyler, bu başarıyı kendilerine yormaktan kaçınmazlar.
2. Öznel İlişkilendirme: İnsanlar, rastlantısal olaylarda kendi becerilerinin etkisini abartarak geçmiş olaylara anlam yükleme eğilimindedir. Ancak gerçekte olayların çoğu, rastlantısal ve öngörülemeyen faktörlerin sonucudur. Bu nedenle, bireylerin kendi başarılarını değerlendirirken veya geleceği tahmin ederken yanlış varsayımlarda bulunmamaları gerektiğini savunur.
3. Şansın Rolü ve Öngörülemeyen Olaylar: ''Siyah kuğu'' olarak tanımlanabilecek öngörülemeyen ve nadir olaylar, insan hayatında büyük etkilere sahiptir. Bu tür olaylarda başarı veya başarısızlık şansa bağlı olabilir. Fakat insanlar bu olayları kestirmeye çalışarak başarıyı planlayabileceklerini düşünürler.
4. Kör Nokta ve Risk Yönetimi: Bireylerin kendi hatalarından öğrenmemeye ve geçmiş başarılarını tekrarlamak için riskli kararlar almaya devam etmeye meyilli olduklarını görürüz. Şansı beceriyle karıştırmak, insanların risk yönetimini göz ardı etmesine ve yanlış güven duygusuna kapılmasına yol açabilir.

Şans ve beceri olarak karıştırılan bazı kavramlardan örnekler :

Şans - beceri
Gürültü - sinyal
Tümevarım - tümdengelim
Tesadüf - nedensellik
İnanç - bilgi
Varsayım - kehanet

Bilimsel bakış, kişisel ve profesyonel başarıların değerlendirildiği her alanda, rastgelelik ve şans faktörünü göz önünde bulundurma gerekliliğine vurgu yapar. Özellikle yüksek riskli alanlarda, başarıyı yalnızca beceriye bağlamanın yanlış bir bakış açısı olduğunu ve insanların şansın etkisini görmezden gelmemesi gerektiğini savunur.

03.11.2024